Pruimenboer Kees bleef vier zomers geleden met 60 duizend kilo pruimen zitten. Dat probleem kan zich zomaar herhalen dit jaar en wellicht steeds meer in de toekomst. Open de krant of nieuwsapp maar eens; woorden als watertekort, droogte, crisisteam en verdeelplan springen in het oog. Dan moet ik direct denken aan die arme boer Kees. Door een vergelijkbare droge zomer als nu, groeiden zijn pruimen net niet voldoende. Zijn fruit was drie millimeter te klein om het te mogen verkopen aan supermarkten.

Nu denk je misschien: ‘Telers besproeien hun fruit toch tijdens droogte?’ Dat klopt. Maar dat ging niet, omdat het grondwater waarmee telers hun fruit bewateren te zout was geworden. Zo’n verzilting is het gevolg van langdurige droogte, een stijgende zeespiegel en bodemdaling. Milieuvriendelijke zoetwaterproductie is in de toekomst van levensbelang. Voor onze voedselzekerheid en om verzilting tegen te gaan.

Energiezuinig ontzilten

Iedereen kent het wel, na een middagje strand en zwemmen in zee zijn je kleren door het opdrogen wit geworden van het zout. Het water is dan verdampt en het zout blijft achter. Als je het verdampte water opvangt, door het aan een koud oppervlak te laten condenseren, raak je het zout kwijt en maak je zoetwater uit zoutwater. Maar als je voldoende drinkwater wilt produceren, is die manier van ontzouten erg duur. Water verdampen kost namelijk veel energie. Daarnaast is het milieu-onvriendelijk omdat er meestal fossiele brandstoffen aan te pas komen om de benodigde energie op te wekken. Daarom hebben wij, team MSP (Maastricht Science Programme) voor iGEM een energiezuinig alternatief concept gevonden voor de ontzouting van water. We maken gebruik van bacteriën waarvan we de genen zo hebben aangepast dat ze bij een bepaalde kleur licht het zout “opeten” en daarmee water ontzouten.

In Maastricht zitten mijn teamgenoten en ik hoog en droog, maar een groot deel van de rest van het land ligt onder de zeespiegel. Deze lage gebieden hebben altijd al last gehad van verzilting. Klimaatverandering zorgt voor een versnelling daarvan. Door een stijgende zeespiegel en langere periodes van droogte dringt het zeewater via rivieren en sluizen als een slang het zoetwater systeem binnen. Daarnaast komt steeds meer zout grondwater (ook wel brak water genoemd) in het grond- en oppervlaktewater terecht, omdat de bodem verzakt en het zeewater stijgt. Verzilting komt de laatste jaren steeds vaker voor in Nederland, zoals in 2018 en 2022.

Mislukte oogst

Ik denk dat iedereen het ermee eens is dat een slok zeewater niet het lekkerste drankje is. Dat vinden planten ook niet, ze sterven er zelfs aan. Wanneer grond- en oppervlaktewater te zout worden, kan het water niet meer gebruikt worden om er drinkwater van te maken of akkers mee te besproeien. In Nederland lijden we hier gelukkig nog niet erg onder, maar een aantal jaar geleden was het in Vietnam foute boel. Het was er ontzettend droog en sommige zoutwaterbronnen werden te zout . Boeren hadden geen water meer om hun akkers te bewateren, waardoor de helft van alle oogsten mislukte. Dit betekende een hogere voedselprijs die niet voor alle lokale inwoners betaalbaar was .

Om zulke problemen in de toekomst te voorkomen, in Nederland en daarbuiten, is het belangrijk om nu actie te ondernemen en innovatieve, milieuvriendelijke manieren te zoeken om water te ontzouten. Met ons concept om zoutwater weer zoet te maken met bacteriën, willen we misoogsten zoals die in Vietnam en van boer Kees vermijden en drinkwater betaalbaar houden.