Gentech-maïs onder vuur

Auteur: Mariska van Sprundel

27 september 2012

Voedsel produceren Wat is moderne biotech?

Franse onderzoekers slaan alarm. Zij brachten het eten van genetisch aangepaste maïs onlangs in verband met de ontwikkeling van gigantische tumoren in ratten. Maar wereldwijd hebben onafhankelijke wetenschappers kritiek op het onderzoek. De onrust over GM-voedsel is wel weer opgelaaid.

Het ziet er niet fraai uit: ratten met tumoren zo groot als pingpongballen. Deze dramatische foto’s staan in een artikel van de Franse Gilles-Eric Seralini en zijn collega’s van de Universiteit van Caen dat zij publiceerden in het tijdschrift Food and Chemical Toxicology. Hierin waarschuwen zij voor de gevaren van het eten van genetisch gemodificeerde (gm) maïs. Dat zou tumoren veroorzaken in ratten.

Ze stellen daarom voor gm-gewassen strenger en langer te bestuderen. Het nieuws sloeg in als een bom, vooral in thuisland Frankrijk – een land dat graag strengere regels verbonden ziet worden aan gm-voedsel. Maar veel experts hebben kritiek op de resultaten van het onderzoek. Ze hebben zo hun bedenkingen bij Seralini’s methodes en bij zijn interpretatie van de uitkomsten.

Gentechnologie

Al tientallen jaren zijn wetenschappers bezig met het genetisch modificeren van gewassen. Door een extra gen in te bouwen kan een plant bijvoorbeeld resistent worden tegen infecties of vraatlustige insecten. Dat moet een hogere oogst opleveren doordat planten niet uitvallen door ziekte.

Cleaner fields, higher yields

Onder die slogan brengt het grote gentechbedrijf Monsanto al jaren het plantengif Roundup op de markt. Het actieve ingrediënt van Roundup is glyfosaat, waarmee boeren hun onkruid kunnen bestrijden. Om te voorkomen dat hun gewassen lijden onder de onkruidverdelger, komen boeren er niet onderuit ook Monsanto’s gewassen te kopen die, via een aanpassing in het DNA, resistent zijn gemaakt tegen Roundup. Het gaat hierbij onder andere om maïs, katoen en sojabonen.

Alle ophef gaat om een type gm-maïs, gemaakt door het agrochemisch bedrijf Monsanto, dat in de Verenigde Staten meer dan de helft van alle maïs behelst. Daar eten zowel mensen als vee de transgene maïs al zeventien jaar.

Voordat het gewas op de markt kwam is het, zoals gebruikelijk voor gm-gewassen, onderworpen aan een hele trits giftigheidstesten, en veilig bevonden. Dat wordt benadrukt door het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) dat zelf ook studies doet met gm-planten. Volgens het Franse onderzoeksteam is hun studie echter de eerste die de risico’s test gedurende het hele leven van een rat.

Enorme tumoren

Het team verdeelde ratten in groepen. De eerste groep kreeg gedurende hun hele leven, wat ongeveer twee jaar is, de gentech-maïs van Monsanto te eten welke een gen bevat dat het gewas resistent maakt tegen Roundup. De tweede groep kreeg gentech-maïs gevoerd die tijdens de groei ook nog eens bespoten was met het plantengif Roundup. Tenslotte was er nog een kleine controlegroep die gewone maïs at die niet bespoten was met Roundup.

De onderzoekers schrijven in hun artikel dat 70% van de vrouwtjes en 50% van de mannetjes die de onbespoten gentech-maïs aten vroegtijdig stierf. Die aantallen waren in de groep die de met Roundup-bespoten gentech-maïs aten gelijk. Ter vergelijking: in de controlegroep stierf 30% van de vrouwtjes en 20% van de mannetjes. De beestjes die leefden op gentech-maïs of Roundup-maïs zouden een verstoorde hormoonhuishouding hebben en kregen meer en grotere borsttumoren.

Het enige dat geconcludeerd kan worden is dat oude ratten tumoren krijgen.

Wikimedia Commons

Maar…

Maar, dit is niet het hele verhaal. Het onderzoek bevat serieuze problemen, volgens onafhankelijke wetenschappers die de resultaten onder ogen kregen. Te beginnen bij de soort labratten. Het door het team gebruikte type rat staat er om bekend snel borsttumoren te krijgen. Daarom worden ze veel gebruikt in kankeronderzoek. Vooral als deze beestjes onbeperkt kunnen eten, of maïs krijgen die besmet is met een veelvoorkomende schimmel die hormoonschommelingen veroorzaakt, krijgen ze snel tumoren. Maar gegevens over voedselinname of aanwezigheid van deze schimmel ontbreken in het artikel.

Sommige behandelde ratten werden inderdaad zieker dan dieren uit de controlegroep. Maar ook bij de controlegroep kwamen tumoren voor. Zijn de verschillen tussen de controle- en de testdieren het resultaat van de gm-maïs, of is het gewoon toeval? Om dat te kunnen berekenen zijn er minstens evenveel controledieren nodig als testdieren. Maar Seralini’s team had slechts 20 controleratten, tegenover minstens negen keer zoveel testdieren. De kans dat de verschillen berusten op toeval is dus aanwezig, maar niet te berekenen.

Nog een opvallend detail. Of de ratten nou gentech-maïs of Roundup-maïs aten, het team zegt dezelfde gevolgen te zien voor de ratten. Het zou vreemd zijn als het eten van maïs met Roundup dezelfde giftigheidseffecten zou geven als het eten van maïs dat een gen bevat dat Roundup juist vernietigd. Bovendien bleef bij elke dosis gentech-maïs en Roundup het aantal kankergevallen bij de ratten hetzelfde. Bij een giftige stof verwacht je juist dat de giftigheid erger wordt naarmate de dosis hoger wordt. Dat de dosis niet uitmaakte zou simpelweg kunnen betekenen dat de gentech-maïs en Roundup geen effect geven.

De betreffende maïskorrels van Monsanto worden op dit moment ingevoerd in de EU. De EFSA heeft een positief advies klaarliggen.

Pixabay, Russel_Yan via CC0

Misleidend

Al met al waren dit redenen voor veel wetenschappers om de resultaten, en de conclusie die Seralini eraan verbond, te bekritiseren. “Séralini heeft al meer dergelijke verhalen gepubliceerd, maar geen enkele daarvan heeft wetenschappelijk stand gehouden. Dat komt omdat hij conclusies trekt die niet uit gegevens zijn af te leiden”, melden wetenschappers van het VIB in een reactie op het onderzoek.

In 2007 publiceerde Seralini – die voorzitter is van een gm-skeptische onderzoekscommissie die het Franse onderzoek financierde – een soortgelijk onderzoek. Het Europees Voedselagentschap (EFSA) analyseerde destijds op vraag van de Europese Commissie de resultaten. Oordeel? De statistiek leidde tot misleidende resultaten. Bovendien kwam er geen wetenschappelijk bewijs uit naar voren dat gm-maïs onveilig is. De EFSA, die constant bijhoudt of er reden is tot zorg rondom gm-voedsel, heeft verklaard ook Seralini’s laatste artikel onder de loep te nemen.

Of de EFSA de conclusies naar de prullenbak zal verwijzen of niet, de reputatie van gm-voedsel heeft een flinke klap opgelopen. Vooral tegenstanders van gm doken massaal op het onderzoek. Al die publiciteit en ophef zal waarschijnlijk een negatieve impact hebben op het toch al niet zo sterke imago van gm-voedsel. Dat er onderzoek uitgevoerd moet worden naar de veiligheid van gm-gewassen, daar zijn alle biotechnologen het over eens. Maar dan wel grondig en wetenschappelijk correct.