Direct naar de content

Micro-organisme van de maand april: bakkersgist

Auteur: Nicole van 't Wout Hofland
Gepubliceerd op:

Micro-organismen bestaan in alle soorten en maten. Biotechnologie.nl zet in 2023 elke maand een bijzonder exemplaar in het zonnetje. Deze maand de microbe die paasbrood mogelijk maakt: Saccharomyces cerevisiae, oftewel bakkersgist.

Eieren zoeken, paasstol inslaan en natuurlijk heel veel paasbrood eten: volgende week is het weer Pasen. Het kenmerkende paasbrood met amandelspijs, rozijnen en krenten hebben we te danken aan micro-organismen. Net als al ons andere brood trouwens. Ontmoet de eencellige gist genaamd Saccharomyces cerevisiae, maar zijn vrienden mogen hem gewoon bakkersgist noemen. Hoewel dat laatste een stuk lekkerder bekt dan Saccharomyces cerevisiae, is de naam toch ietwat misleidend. De gist helpt namelijk niet alleen bakkers met brood bakken, maar heeft veel meer in zijn mars.

Beschermengel

Een petrischaal waar gist in koloniën op groeit.
Gistcellen zijn met het blote oog niet te zien. Laat je ze groeien op een voedingsbodem in een petrischaal, dan delen ze zich zo vaak dat ze koloniën vormen die je na een dag wél kunt zien.

Sterker nog, bakkersgist beschermt ons al duizenden jaren tegen ziekten, bijvoorbeeld door dranken als bier te fermenteren. De alcohol die daarbij ontstaat, is giftig voor andere microben, waardoor de drank vrij is van ziekteverwekkers en veilig om te drinken. “Dat de gist die beschermengel was, wisten onze voorouders niet”, vertelt Charlotte Koster, microbioloog aan de TU Delft. Dat ontdekten mensen pas zo’n tweehonderd jaar geleden, waarna ze bakkersgist op grote schaal gingen toepassen. Honderdvijftig jaar geleden opende de eerste gistfabriek in Nederland; die fabriek kennen we tegenwoordig als DSM.

Hoewel we tegenwoordig voor veilig voedsel niet meer volledig afhankelijk zijn van bakkersgist, is Saccharomyces nog altijd populair. Dat is niet gek, volgens Koster: “Het is een enorm robuust micro-organisme dat bestand is tegen allerlei heftige omstandigheden die we gebruiken bij voedsel bereiden. Denk aan hitte bij bakken, aan invriezen en ontdooien, of aan een alcoholrijke omgeving, zoals in bier”. De gist kan tegen allerlei procescondities, ook in grote vaten in fabrieken, én groeit snel: hij verdubbelt zich elke twee uur.

Medicijnen

De snel groeiende, robuuste bakkersgist beschermt onze gezondheid niet alleen op het gebied van voedsel, maar levert ons ook het Hepatitis B-vaccin, het anti-malariamiddel artemisinine en een groot deel van de insuline voor diabetespatiënten (het overige deel komt uit bacteriën). Dat alles is mogelijk doordat bakkersgist zo’n eenvoudig micro-organisme is: microbiologen weten precies hoe de gisten werken en hoe hun genetische informatie eruitziet. Dat DNA kunnen ze eenvoudig aanpassen om de bakkersgist zo medicijnen te laten maken.

Denk daar maar eens aan de volgende keer dat je een simpel ogend zakje gist koopt in de supermarkt.

Een nieuwe maand, een nieuwe microbe

Micro-organismen bestaan in allerlei soorten en maten. Biotechnologie.nl licht in 2023 elke maand een bijzonder exemplaar uit. Het volgende micro-organisme van de maand verschijnt begin mei op de site.

Meer micro-organismen van de maand

  • Micro-organisme van de maand maart: Naegleria fowleri

    Ben je gesteld op je hersenen? Blijf dan weg bij het micro-organisme dat we deze maand uitlichten: de hersenetende Naegleria fowleri.

    • Ziekten genezen
  • Micro-organisme van de maand februari: E. coli

    In de wereld van de biotechnologie staat de bacterie E. coli bekend als het favoriete ‘huisdier’ in de laboratoria.  Zo bouwden biotechnologen E. coli om tot een productiefabriek van onder andere biobrandstoffen, insuline, ethanol en lactaat.

    • Duurzaamheid vergroten
    • Ziekten genezen
  • Micro-organisme van de maand januari: Deinococcus radiodurans

    De dagen zijn kort en de temperatuur laag. Tijd voor handschoenen, mutsen en sjaals. Micro-organismen kunnen heel wat meer hebben dan wij mensen. Neem de rode bacterie Deinococcus radiodurans die zelfs bij een temperatuur van -170 graden Celsius overleeft.

    • Duurzaamheid vergroten

Deel dit artikel

Gerelateerde artikelen

  • Micro-organisme van de maand mei: Thiomargarita magnifica

    Zijn naam doet denken aan een dampende pizza of een tropische cocktail, maar je vindt Thiomargarita magnifica niet op menukaarten. Technisch gezien hoort hij ook niet thuis op een lijst van micro-organismen.

    • Duurzaamheid vergroten
  • Micro-organisme van de maand maart: Naegleria fowleri

    Ben je gesteld op je hersenen? Blijf dan weg bij het micro-organisme dat we deze maand uitlichten: de hersenetende Naegleria fowleri.

    • Ziekten genezen
  • Gedrag micro-organismen voorspelt mond- en keelkanker

    Amerikaanse wetenschappers hebben een test ontwikkeld om mond- en keelkanker in een vroeg stadium te diagnosticeren. Het enige wat ze van de patiënt nodig hebben, is een beetje spuug. Het Amerikaanse voedsel- en geneesmiddelenbureau (FDA) bestempelde de test als veelbelovend. Keelpijn, opgezette klieren en pijn …

    • Ziekten genezen
Meer artikelen