Micro-organismen bestaan in alle soorten en maten. Biotechnologie.nl zet in 2023 elke maand een bijzonder exemplaar in het zonnetje. Ben je gesteld op je hersenen? Blijf dan weg bij het micro-organisme van deze maand: de hersenetende Naegleria fowleri.

Als een soort Barbapapa verandert Naegleria fowleri van vorm: hij laat tentakelachtige uitstulpingen groeien en krimpen om zichzelf voort te bewegen. Deze microbe is geen bacterie of schimmel, maar een amoebe. Het is een eencellige die zijn tentakels gebruikt om op bacteriën te jagen in zoet water. Het best groeit hij in een warme omgeving. Naast meren en rivieren zijn daardoor zwembaden en natuurlijke warmwaterbronnen ook aantrekkelijke woongebieden voor het microscopische wezentje.

Hoe verandert een bacterie-eter in een soort zombie die naar hersenen snakt? Naegleria fowleri is niet actief op zoek naar hersenen, maar het komt wel eens voor dat de microbe per ongeluk hoog in de neus van een mens komt. Als die persoon in water duikt of springt bijvoorbeeld. Boven in de neus zitten reukzenuwen, die stofjes maken waarmee ze geuren vertalen naar signalen in de hersenen. Die stofjes werken als een lokstof voor Naegleria fowleri: de amoebes volgen de stofjes tot in de hersenen.

Het brein is een Utopia voor de amoebe. In de warme, vochtige omgeving voelt hij zich prima thuis. Bovendien maken de hersencellen de aantrekkelijke stofjes in grote hoeveelheden aan om met elkaar te communiceren. Zijn standaardmaaltje, bacteriën, vindt de amoebe niet in zijn nieuwe leefomgeving, maar hersencellen zijn ook een bron van nutriënten. En daar doet hij zich tegoed aan. Als reactie maakt ons afweersysteem overuren: allerlei immuuncellen haasten zich naar de hersenen en starten de aanval. Het gevolg? Ontsteking en zwelling. Helaas voelt de amoebe zich juist op zijn gemak bij hoge temperatuur en blokkeert de schedel zwellende hersenen.

In bijna alle gevallen doodt Naegleria fowleri zijn gastheer binnen een week. Tot nu toe bestaat er geen behandeling tegen de dodelijke eencellige. Maar maak je geen zorgen: je hoeft niet al het zoet water te vermijden. In de afgelopen zestig jaren waren er slechts driehonderd gevallen wereldwijd. De kans dat deze amoebe je hersenen van binnenuit opeet, is dus extreem klein.